ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ: Η αρχιτεκτονική κληρονομιά του 6ου δημοτικού διαμερίσματος
Την καταγραφή σπιτιών, που χτίστηκαν από τις αρχές του 20ου αιώνα έως και την περίοδο λίγο πριν τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησαν επιστήμονες της Κίνησης Κατοίκων του 6ου Δημοτικού Διαμερίσματος, επιχειρώντας να ισορροπήσουν τη δυσμενή εικόνα του οικιστικού κέντρου, με την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του. 'Εως σήμερα έχουν καταγραφεί συνολικά 376 κτήρια στην περιοχή, που περικλείεται από τις οδούς Πατησίων, Κωνσταντινουπόλεως, Ιουλιανού και Αγίου Μελετίου, κτήρια που ανάγονται σε διάφορα αρχιτεκτονικά στυλ, όπως είναι το λαϊκό νεοκλασικό, το νεοκλασικό, της περιόδου του εκλεκτικισμού και το Bauhaus. Η συγκεκριμένη περιφέρεια, την περίοδο στην οποία ανήκουν τα καταγεγραμμένα κτήρια, αποτελούσε πυρήνα της αθηναϊκής αστικής τάξης, ιδιαίτερα από την πλατεία Βικτωρίας και πάνω, όπου μάλιστα υπήρχαν και στολίδια της αρχιτεκτονικής, όπως αυτό της ΓΣΕΕ, που ανήκε σε πλούσια εβραϊκή οικογένεια, και η σημερινή καθολική εκκλησία επί της Γκυιλφόρδου, επίσης κατοικία πλούσιας εβραϊκής οικογένειας. Αντίθετα, από την οδό Αριστοτέλους και κάτω κατοικούσαν λαϊκά στρώματα, χωρίς, ωστόσο, να λείπουν και από εκεί κάποια αξιόλογα αρχιτεκτονικά δείγματα, πολλά εκ των οποίων -αξίζει να σημειωθεί- διασώθηκαν και ανακαινίστηκαν χάρη στο ΚΕΘΕΑ και άλλους φορείς κοινωνικής πρόνοιας. Από τα 376, πάντως, κτήρια που καταγράφηκαν, 64,5% βρίσκονται σε καλή κατάσταση, 17,9% σε μέτρια και 17,6% σε κακή. Αρκετά από τα τελευταία κρίνονται κατεδαφιστέα, δεδομένου ότι έχει καταρρεύσει η οροφή τους, ή καθίστανται επικίνδυνα από σοβάδες, που πέφτουν. Σε πολλές περιπτώσεις, εξάλλου, αποτελούν σοβαρές εστίες μόλυνσης. «Όσα είναι για κατεδάφιση, προτείνουμε να "πέσουν" και να μετατραπούν σε μικρές παιδικές χαρές και πάρκα "τσέπης"», δηλώνει ο επίκουρος καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Ηλίας Γιαννίρης, μέλος της Κίνησης Κατοίκων και του Παρατηρητηρίου Ελεύθερων Χώρων. Σημειώνει ότι η περιοχή είναι ήδη επιβαρυμένη από το μπετόν, δεν πρέπει να προστεθούν άλλα κτήρια, αντιθέτως, ο οικιστικός προσανατολισμός πρέπει να είναι σε μικρές νησίδες οξυγόνου και υπαίθριους χώρους για μικρότερα και μεγαλύτερα παιδιά, «αν η Πολιτεία θέλει αυτή η περιοχή να προσελκύσει νέους ανθρώπους με οικογένειες, στα πλαίσια μίας ήπιας ανάπλασης». Η Κίνηση Κατοίκων, πάντως, με τη συνδρομή μελών της, αρχιτεκτόνων και πολιτικών μηχανικών, και άλλων που ενδιαφέρθηκαν για το εγχείρημα της καταγραφής, χαρακτήρισε αξιόλογα, από αρχιτεκτονικής πλευράς, τα 117 κτήρια. Από αυτά, όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ηλίας Γιαννίρης, 42 είναι διατηρητέα, ενώ για τα υπόλοιπα 75 δεν υπάρχουν πληροφορίες. «Από τα 117, 46 είναι εγκαταλειμμένα», προσθέτει ο κ. Γιαννίρης, επισημαίνοντας ότι «δεν αρκεί ο χαρακτηρισμός ως διατηρητέων για να σωθούν και να αξιοποιηθούν. Πρέπει άμεσα η Πολιτεία να λάβει μέτρα και να δώσει κίνητρα στους ιδιοκτήτες για την αξιοποίησή τους, αλλιώς σε μερικά χρόνια, αν συνεχιστεί η σημερινή κατάσταση, θα οδηγηθούν και αυτά σε κατεδάφιση». Ενδεικτικά αναφέρεται, πάντως, ότι ιδιοκτήτης νεοκλασικού κοντά στον Αγιο Παντελεήμονα, ακίνητο που αγόρασε πριν επτά χρόνια, είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι χρειάστηκε να δώσει 1.000 ευρώ για τον χαρακτηρισμό του ως διατηρητέου και επιπλέον να «λαδώσει» τους τεχνικούς υπαλλήλους με ένα ακόμη χιλιάρικο, προκειμένου να συνδεθεί το σπίτι του με το κεντρικό αποχετευτικό σύστημα, καθώς η ΕΥΔΑΠ επισήμως δήλωνε «αδυναμία» να κάνει τη σύνδεση. «Η πολιτεία αδιαφορεί για την αρχιτεκτονική κληρονομιά της πρωτεύουσας, σε αντίθεση με την τακτική, που ακολουθούν οι αρχές σε όλες τις μεγάλες κεντροευρωπαϊκές και δυτικοευρωπαϊκές χώρες», δηλώνουν ιδιοκτήτες πολλών τέτοιων κτηρίων και προσθέτουν: «εδώ χρειάστηκαν 20 χρόνια για να ανακαινίσουν το σπίτι της Λέλας Καραγιάννη στην Πλατεία Αμερικής, ενώ το άλλο του πρ. πρωθυπουργού Αλέξανδρου Σβώλου, Φυλής και Φερών, αφού είχε επιτραπεί να λειτουργεί για χρόνια ως οίκος ανοχής, τώρα είναι έρμαιο της εγκατάλειψης και της αδιαφορίας». Όπως αναφέρουν, μάλιστα, μέλη της Κίνησης Κατοίκων, σε πολλές χώρες της Ευρώπης, τέτοια κτήρια αξιοποιούνται ως τουριστικά καταλύμματα από ανθρώπους που «προτιμούν να ζήσουν την ατμόσφαιρα ενός σπιτιού με ιστορία και στυλ από το απρόσωπο ενός χλιδάτου ξενοδοχείου, ή μίας φθηνής μεν, αλλά απρόσωπης πανσιόν. Μία τέτοιας, εξάλλου, μορφής αξιοποίηση δίνει και άλλες δυνατότητες εμπορικής ανάπτυξης μίας περιοχής». Σε ό,τι αφορά τις χρήσεις των αξιοποιήσιμων κτηρίων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της καταγραφής, χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες. Αξιοποιούνται, ως επιχειρήσεις 31 οίκοι ανοχής, 10 γραφεία, 6 επαγγελματικοί χώροι / καταστήματα, 3 πρώην ταβέρνες, ως έδρες με κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο 11 σχολές / κολλέγια, 8 παιδικοί σταθμοί / σχολεία / φροντιστήρια, 8 κέντρα υγείας - πρόνοιας και ως κατοικίες 118 κτήρια, από τα οποία 36 είναι σπίτια με επαγγελματικό χώρο στο ισόγειο, 8 σπίτια με ισόγειο ακατοίκητο και 5 συνδυασμοί σπιτιού και καλλιτεχνικού χώρου. Τέλος, 91 κτήρια είναι ακατοίκητα. Οι επικεφαλής της ομάδας αρχιτεκτόνων της Κίνησης, Ηλίας Γιαννίρης και ο Γιάννης Βλαχάκης, αποτυπώνουν την καταγραφή σε μακέτα και θα προχωρήσουν στην εκπόνηση ενδεικτικών τεχνικών μελετών για το πώς θα μπορούσαν να ανακαινιστούν και να αξιοποιηθούν εκ νέου τα κτήρια αυτά κυρίως για κοινωφελείς σκοπούς, όπως για δημοτικούς παιδικούς σταθμούς, δημοτικό ιατρείο, πολιτιστικά κέντρα, στέκια για νέους και ξενώνες αστέγων. «Η περιοχή έχει πολλές και άμεσες ανάγκες», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ηλίας Γιαννίρης και προσθέτει: «Φαντασθείτε ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, θα έπρεπε να υπάρχουν σε όλη την περιοχή, που καταγράψαμε, 37 παιδικές χαρές και αυτή τη στιγμή έχουν καταργηθεί εκείνη της Πλατείας Βικτωρίας και η άλλη του Αγίου Παντελεήμονα, που τον τελευταίο ενάμιση χρόνο είναι κλειστή με ευθύνη του δήμου».
© 2010 ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ - ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
