Το αειφόρο σχολείο του μέλλοντος - HERMAN HERTZBERGER

απο την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Χέρμαν Χερτζμπέργκερ: Στην Ελλάδα ο διάσημος Ολλανδός αρχιτέκτονας

Τον χαρακτήρισαν «κοινωνιολόγο» αρχιτέκτονα και θεωρείται ένας από τους εμπνευστές του στρουκτουραλιστικού κινήματος. Ο ίδιος πιστεύει ότι «ο ρόλος του αρχιτέκτονα δεν είναι να παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις, αλλά να δίνει το χωρικό πλαίσιο που θα πρέπει να συμπληρωθεί από τον χρήστη».

Ο διάσημος Ολλανδός αρχιτέκτονας Herman Hertzberger (Χέρμαν Χερτζμπέργκερ) θα βρεθεί στην Αθήνα ως επίσημος προσκεκλημένος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, για να ανοίξει τις εργασίες του 4ου Συμποσίου με τίτλο «Το αειφόρο σχολείο του παρόντος και του μέλλοντος» το οποίο ξεκινά την Παρασκευή και ώρα 6 μ.μ. στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (Β. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα).

Μαζί του είχε μια συνομιλία ο πρόεδρος του συμβουλίου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης δρ Δημήτριος Καλαϊτζίδης, διευθυντής του Ραλείου Πειραματικού γυμνασίου θηλέων Πειραιά.

Χωρίς νόημα

Σταχυολογήσαμε ορισμένα σημεία από τις τοποθετήσεις του «κοινωνιολόγου» αρχιτέκτονα.

* Σήμερα υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός κτηρίων τα οποία είναι ωραία αισθητικά, αλλά δυστυχώς χωρίς νόημα. Κάποτε συνέκρινα την αρχιτεκτονική με το ποδόσφαιρο. Οι αρχιτέκτονες είναι σαν τους αστέρες του ποδοσφαίρου, τεχνικά άρτιοι και ευφυείς αλλά χωρίς τέρματα στα οποία θα πρέπει να στείλουν την μπάλα. Η αειφορία μπορεί να αποτελέσει στόχο.

* Ενα αειφόρο σχολείο, εκτός από «μηδενική ενέργεια» -η οποία έχει να κάνει με καθαρά τεχνικά χαρακτηριστικά (δεν περιλαμβάνονται φυσικά τα πολλά ψεύτικα αλλά δημοφιλή «πράσινα» τεχνάσματα) -έχει και άλλες προϋποθέσεις, όπως το να μην αναλώνουμε χώρο για πράγματα τα οποία μπορούν να καλυφθούν με άλλους τρόπους.
Στο αειφόρο σχολείο, όλος ο χώρος θα πρέπει να είναι κατάλληλος για μάθηση, επομένως δεν πρέπει να υπάρχουν διάδρομοι ή άλλοι ανάλογοι χώροι. Η αειφορία βασίζεται στο μοίρασμα και στη χρήση όλων των πραγμάτων όσο καλύτερα και για όσο περισσότερο γίνεται. Αυτό προϋποθέτει ποιότητα και ικανότητα. Η ικανότητα και το μοίρασμα είναι για μένα επομένως οι λέξεις - κλειδιά.


* Οταν σχεδίαζα τα πρώτα μου σχολεία, οι χρήστες ήταν πηγή έμπνευσης και είχαν πολλές καλές ιδέες (φυσικά κυρίως για τον χώρο και όχι για την εξωτερική εμφάνιση). Σήμερα τα πάντα λειτουργούν (ή δεν λειτουργούν) μέσω μάνατζερ που συγγράφουν επίσημα προγράμματα, νούμερα και στοιχεία. Για την ακρίβεια, ούτε ο διευθυντής του σχολείου (πόσο μάλλον οι δάσκαλοι) έχει οποιαδήποτε επιρροή στον σχεδιασμό. Αυτό δεν δημιουργεί απλώς μια απόσταση, αλλά και διαρκείς διαμάχες για όλα τα θέματα.

* Οι δάσκαλοι πρέπει να είναι αισιόδοξοι κάτω από όλες τις συνθήκες και πρέπει να πιστεύουν ότι οι νεότερες γενιές που ασχολούνται με διαφορετικές προσεγγίσεις και μέσα θα τα καταφέρουν. Πείτε αυτό που ξέρετε και αυτό που πιστεύετε, αλλά μην πείτε ποτέ στους νεότερους τι πρέπει να κάνουν και τι όχι. Προσπαθήστε να γίνετε κι εσείς μαθητές.

* Η αειφορία δεν έρχεται σε καμία περίπτωση σε αντίθεση με τις ανθρώπινες σχέσεις. Τα σημερινά καίρια ζητήματα συμβαδίζουν με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, η οποία είναι χωρίς αμφιβολία αποτέλεσμα της καταναλωτικής νοοτροπίας, που βασίζεται στον πλούτο, την αφθονία και την αναλγησία. Οι ανθρώπινες σχέσεις και οι κοινωνικές δομές καταστρατηγούνται από αυτή τη συμπεριφορά, μέσα στην οποία η σημασία του ατόμου τονίζεται υπερβολικά. Ενας αειφόρος κόσμος προϋποθέτει έναν κόσμο με περισσότερη συμπόνια, λιγότερη σπατάλη και την αρχή τού να μοιράζεσαι.


Με μουσικούς

* Ενας αρχιτέκτονας πρέπει «να μεταφράζει» τις ιδέες του στους ανθρώπους που θα ζήσουν στα/με τα κτήριά του. Το να μιλάς για τις ιδέες σου ή τη δουλειά σου δεν είναι πολύ διαφορετικά. Ηταν πάντα μία από τις αρχές μου να αποφεύγω εξειδικευμένη φρασεολογία κάθε είδους και, όσον αφορά τα σχολεία, η σοδειά της αρχιτεκτονικής γενικότερα είναι πολύ φτωχή έτσι κι αλλιώς.

* Σε ό,τι με αφορά, είχα την τύχη να μεγαλώσω σε ένα περιβάλλον μουσικών, ζωγράφων και, παρόλο που ο πατέρας μου ήταν γιατρός, οι τέχνες ήταν μέρος της καθημερινότητάς μου. Μετά τις σπουδές μου στο Πανεπιστήμιο του Ντελφτ προσκλήθηκα -ως νέος αρχιτέκτονας- να συμμετάσχω στη συντακτική ομάδα του Forum Review, όπου γνώρισα τον Μπακέμα και τον Βαν Αϊκ, μεταξύ άλλων που έγιναν ιδιαίτερα σημαντικοί για εμένα. Και αργότερα ήρθε και η επιρροή των νεότερων Ολλανδών μοντερνιστών αρχιτεκτόνων. Η διοργάνωση πολλών σεμιναρίων στο Πανεπιστήμιο του Ντελφτ και στο Ινστιτούτο Μπερλάζ, καθώς και η σειρά ομιλιών με κράτησε -και με κρατά- ενεργό στη διερεύνηση του νοήματος της αρχιτεκτονικής στο ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο.

Φ.Κ. Διάσημα εκπαιδευτήρια φέρουν την υπογραφή του

Ο Herman Hertzberger θεωρείται από τους εμπνευστές του στρουκτουραλιστικού κινήματος της δεκαετίας του 1960 και ανήκει σε αυτούς που πιστεύουν ότι ο ρόλος του αρχιτέκτονα δεν είναι να παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις, αλλά να δίνει το χωρικό πλαίσιο, που θα πρέπει να συμπληρωθεί από τον χρήστη.
Ανάμεσα στα κτήρια που φέρουν την υπογραφή του μεγάλου αρχιτέκτονα είναι και ορισμένα σπουδαία κτήρια εκπαιδευτηρίων, όπως το Μοντεσοριανό σχολείο στο Delft και το δευτεροβάθμιο σχολείο «De Titaan» στην πόλη Hoorn.
Οι Ελληνες εκπαιδευτικοί, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, γεωγράφοι και φίλοι του περιβάλλοντος που θα συμμετάσχουν στις εργασίες του Συμποσίου θα έχουν τη μοναδική ευκαιρία να ακούσουν αλλά και να υποβάλουν τις ερωτήσεις τους στον αρχιτέκτονα και καθηγητή σε Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία της Ευρώπης και της Αμερικής.
Εκτός του Χερτζμπέργερ, προσκεκλημένος ομιλητής είναι επίσης ο επίσης διάσημος καθηγητής και διανοητής της εκπαίδευσης για την αειφορία John Huckle, ο οποίος θα αναφερθεί στις πρόσφατες εξελίξεις στο ζήτημα του αειφόρου σχολείου.
Ο Χέρμαν Χερτζμπέργκερ γεννήθηκε στο Αμστερνταμ το 1932. Το 1958 αποφοίτησε από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Delft. Από το 1965 έως το 1969 διετέλεσε καθηγητής στην Ακαδημία Αρχιτεκτονικής στο Αμστερνταμ, από το 1970 ως το 1999 καθηγητής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Delft. Από το 1982 ώς το 1993, επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, πρόεδρος του Μεταπτυχιακού Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής στο Berlage Institute. Προσκεκλημένος καθηγητής σε πανεπιστήμια των χωρών: Αργεντινή, Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Βραζιλία, Κροατία, Κύπρος, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισραήλ, Ιταλία, Ιαπωνία, Μεξικό, Ολλανδία, Νορβηγία, Σλοβενία, Νότια Κορέα, Ισπανία, Ελβετία, Ταϊβάν, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ.
Είναι πολυβραβευμένος αρχιτέκτονας σε πολλούς διαγωνισμούς. Το βιβλίο του «Μαθήματα για φοιτητές αρχιτεκτονικής» μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και διδάχτηκε σε πολλές σχολές αρχιτεκτονικής.
Το 2008 εξέδωσε το βιβλίο «Χώρος και μάθηση» (Space and learning) και το 2009 το βιβλίο του «Ολα τα σχολεία» (All schools). Για το βιβλίο του αυτό, ο κοινωνιολόγος Abram de Swaan αναφέρεται στη δουλειά του Χερτζμπέργερ, ονομάζοντάς τον «κοινωνιολόγο» αρχιτέκτονα