Οταν η αρχιτεκτονική δεν θα είναι αρκετή...

απο την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Ο διαγωνισμός για την περιοχή Γεράνι προκηρύσσεται τον Ιούνιο, αλλά όλοι συμφωνούν ότι το Κέντρο χρειάζεται πολλά περισσότερα
Του Δημητρη Pηγοπουλου

Η εξαγγελία της παρέμβασης του υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής στο Γεράνι της Ομόνοιας, εκεί που χτυπά η καρδιά της πιο εξαθλιωμένης Αθήνας, ήταν η πρώτη καλή είδηση για τους απελπισμένους κατοίκους και επαγγελματίες της ευρύτερης περιοχής της πλατείας Θεάτρου εδώ και πολλά χρόνια. Στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, που θα επισημοποιηθεί σε λίγες ημέρες, προβλέπεται η πεζοδρόμηση της οδού, της πλατείας και της οδού Διπλάρη (ενός μικρού δρόμου χωρίς κίνηση, κάθετο στην οδό Θεάτρου). Θα δημιουργηθεί ένα δίκτυο πεζόδρομων στο εσωτερικό της περιοχής, που θα συνδυαστεί με υπάρχοντα δίκτυα πεζόδρομων και οδών, σε συνδυασμό με επεμβάσεις σε επιλεγμένες Στοές. Ο τελικός στόχος είναι ένας ευρύτερος πεζοδρομημένος χώρος με αυξημένες επιφάνειες πρασίνου, βιοκλιματική προσέγγιση και διαφορετική λειτουργία.

Παρά την ένταση της αστυνόμευσης, η πλατεία Θεάτρου εξακολουθεί να είναι βουτηγμένη σε μια πρωτοφανή κρίση με χαρακτηριστικά κοινωνικής αποτελμάτωσης.

Πρώτη η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής αναγνώρισε ότι ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός δεν φτάνει. Παράλληλα με τον διαγωνισμό οργανώνει ένα πιλοτικό πρόγραμμα παρέμβασης με στόχο την προσέγγιση όσων διαβιούν ή χρησιμοποιούν την περιοχή και την εμπλοκή τους στο πρόγραμμα αναβάθμισης και το άνοιγμα της περιοχής σε μια μικρής κλίμακας επιχειρηματικότητα και παράλληλη ανάπτυξη της κοινωνικής κατοικίας. Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Μπορεί η Αρχιτεκτονική να δώσει απαντήσεις στο κοινωνικό Νταχάου που στήθηκε στην πλατεία Θεάτρου κάτω από τη μύτη μας;

«Δεν έχουμε χρόνο»
Ο κ. Μάκης Κωστίκας είναι αρχιτέκτονας. Διατηρεί, μάλιστα, το γραφείο του στη «φωλιά του κούκου», καθώς αποφάσισε πριν από δέκα χρόνια, μαζί με τους συνεργάτες του, να «κατηφορίσουν» σ’ ένα κομμάτι της Αθήνας όταν ακόμα συγκέντρωνε υψηλές προσδοκίες. Οταν τα πράγματα άρχισαν να εξελίσσονται πολύ διαφορετικά, συμμετείχε ενεργά στις επιτροπές κατοίκων και επαγγελματιών της περιοχής. Eπιπλέον, ανέλαβε μαζί με τα τρία άλλα αρχιτεκτονικά γραφεία που εδρεύουν στη γειτονιά, πρωτοβουλία εκπόνησης μελέτης προκειμένου η πλατεία Θεάτρου να μετατραπεί στην πρώτη βιοκλιματική πλατεία του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. Η σύνταξη της μελέτης δεν προχώρησε ύστερα από ένα πολύ αρχικό στάδιο, καθώς δεν υπήρξε οικονομική συνδρομή ούτε από το κράτος αλλά ούτε και από την ιδιωτική πρωτοβουλία με τη μορφή χορηγίας. Τώρα ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα στο εγχείρημα.

«Δεν διαφωνούμε με τον διαγωνισμό, φαίνεται ότι στήνεται σε σωστές βάσεις. Το πρόβλημα είναι ο χρόνος». Ο κ. Κωστίκας μιλάει εδώ για τον εαυτό του και τους συνεργάτες του στο γραφείο. «Δεν σας κρύβω ότι ψάχνουμε να φύγουμε. Χθες μου την “έπεσαν” δύο τύποι στον δρόμο. Τις προάλλες ένας πελάτης μας αρνήθηκε να κατέβει από το ταξί και μας παρακάλεσε να μεταφέρουμε τη συνάντησή μας στο δικό του γραφείο. Προσπαθώ να πω ότι σε δύο χρόνια, όταν ο διαγωνισμός θα έχει προχωρήσει, δεν θα υπάρχει τίποτα εδώ. Η πλατεία Θεάτρου βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και χρειάζονται άμεσες παρεμβάσεις που θα αναχαιτίσουν το κύμα φυγής που παρατηρείται σήμερα».

«Τον δικό μας δρόμο»
Στο πλαίσιο της προετοιμασίας του διαγωνισμού, η ΕΑΧΑ (Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων και Αναπλάσεις) που έχει αναλάβει κεντρικό ρόλο στην υπόθεση της περιοχής, βρίσκεται σε επαφή με αρχιτέκτονες και θεωρητικούς, για να εμπλουτιστεί η δεξαμενή σκέψης για τα επόμενα αναγκαία βήματα.

Ο Αλέξανδρος Βαΐτσος (γραφείο DECCA) πιστεύει ότι η Αθήνα οφείλει να ανακαλύψει τον δικό της δρόμο για να διαχειριστεί την ανθρωπολογική βόμβα που έχει στα χέρια της. Πιστεύει ότι θα πρέπει να διδαχθούμε από τα λάθη άλλων πόλεων όπως το Παρίσι, που δημιούργησε γκέτο μεταναστών στα προάστια, κρύβοντας το πρόβλημα κάτω από το χαλί, με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα που είδαμε στην εξέγερση των banlieues.

Προτείνει την ανάπλαση της πλατείας της Βαρβακείου Αγοράς (σ.σ. είχε αναπλαστεί πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες και σήμερα δεν βλέπεται) καθώς ο κύριος άξονας που τη διατρέχει είναι εντελώς αποκομμένος από την πόλη. Προτείνει την αγορά του αδόμητου οικοπέδου στη συμβολή των οδών Επικούρου, Ευριπίδου και Διπύλου, που σήμερα χρησιμοποιείται ως ιδιωτικός χώρος στάθμευσης, έτσι ώστε να αποδοθεί στην πόλη ένας νέος δημόσιος χώρος με πιθανή παράλληλη κατασκευή υπόγειου πάρκινγκ για την αποσυμφόρηση των δρόμων από τα σταθμευμένα αυτοκίνητα προς όφελος της κίνησης των πεζών.

«Η ενοποίηση των παραπάνω στοιχείων μέσω της μερικής πεζοδρόμησης των οδών Ευριπίδου, Επικούρου, Κορίνης και Θεάτρου θα δημιουργούσε ένα ζωτικό σύνδεσμο μεταξύ των οδών Αθηνάς και Πειραιώς». Ο Αλέξανδρος Βαΐτσος δίνει έμφαση στη γρήγορη υλοποίηση της παρέμβασης. «Το θέμα πρέπει να εκφραστεί με τρόπο που να βάζει σωστές βάσεις για την εύκολη και γρήγορη υλοποίησή του. Πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένη δέσμευση για το ποσό που είναι διατεθειμένο το κράτος να επενδύσει στην παρέμβαση καθώς και ένας μηχανισμός κοστολόγησης των προτάσεων που θα περάσουν στον τελικό γύρο κρίσης».

«Να τολμήσουμε»
«Οταν η αρχιτεκτονική εξαντλείται σε πεζοδρομήσεις και ανακαινίσεις κτιρίων, κάνει περισσότερο κακό παρά καλό», πιστεύει η αρχιτέκτονας Μαρία Θεοδώρου, μέλος του μη κερδοσκοπικού οργανισμού «SARCHA». «Κι αυτό γιατί η αρχιτεκτονική εμφανίζεται σαν μια περιττή πολυτέλεια την ίδια ώρα που τα προβλήματα δεν λύνονται». Η Μαρία Θεοδώρου πιστεύει ότι εδώ που φτάσαμε πρέπει να πάμε στη ρίζα του κακού, να τολμήσουμε. «Πριν φτάσουμε στην αρχιτεκτονική οφείλουμε να δούμε τι έχουμε στα χέρια μας. Στην πλατεία Θεάτρου και στη γύρω περιοχή έχει διαμορφωθεί μια εκρηκτική κατάσταση, την οποία έχουμε υποχρέωση να διαχειριστούμε».

Πώς επεμβαίνεις σε μια περιοχή παραδομένη στο κοινό έγκλημα, με ελάχιστους μόνιμους κατοίκους και εκατοντάδες απελπισμένους μετανάστες; «Είναι θέμα επιλογών. Αυτούς τους ανθρώπους είτε θα τους πας λίγο πιο πέρα χωρίς να λύνεις κανένα πρόβλημα, είτε βλέπεις πώς μπορείς να τους αξιοποιήσεις. Στην περιοχή διαβιούν άνθρωποι που στην πλειονότητά τους γίνονται αντιληπτοί ως ανθρώπινα “απορρίμματα” και όχι ως δυναμικός πόρος και κατά συνέπεια περιθωριοποιούνται συνεχώς και ωθούνται στην παραβατικότητα, ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο μιας εντόπιας “επιχειρηματικότητας” μικρής κλίμακας».

Οι φήμες για υποβάθμιση
Στον απόηχο της έντονης δημοσιότητας που τύλιξε την ευρύτερη περιοχή, κυκλοφόρησε η φήμη ότι στην πλατεία Θεάτρου στήνονται «μεγάλα κόλπα» από ισχυρούς παίκτες του αθηναϊκού real estate. Η συγκεκριμένη φημολογία που συντηρείται μέχρι σήμερα έκανε λόγο για εσκεμμένη πολιτική υποβάθμισης της γειτονιάς προκειμένου να πέσουν οι τιμές των ακινήτων και να επωφεληθούν όσοι «μεγαλοκαρχαρίες» του αθηναϊκού real estate επιθυμούσαν να επενδύσουν αγοράζοντας σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές. Την υιοθέτησε, μάλιστα, εν μέρει και ο ίδιος ο δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης στην κατάθεσή του στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής, χωρίς πάντως να προσκομίσει περαιτέρω στοιχεία.

Στην πραγματικότητα, τον τελευταίο χρόνο όσοι αγωνίζονται να «ξεφορτωθούν» ιδιοκτησίες στην περιοχή τα βρίσκουν μπαστούνια. Το Ιδρυμα Σαμούρκα, για παράδειγμα, που εδρεύει στην πλατεία Θεάτρου, επιχειρεί να πουλήσει ή και να ενοικιάσει ιδιοκτησία του χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Σε άλλη περίπτωση, η δημοπρασία πώλησης ακινήτου πάλι επί της πλατείας, με τιμή εκκίνησης μικρότερη της αντικειμενικής του αξίας, δεν κατόρθωσε να προσελκύσει ούτε έναν ενδιαφερόμενο. Στην ίδια αξιοθρήνητη κατάσταση βρίσκεται τα τελευταία δύο χρόνια και το (κάποτε) ανακαινισμένο νεοκλασικό, στη συμβολή της οδού Θεάτρου με τη Σωκράτους, το οποίο, σύμφωνα με σχετική επιγραφή, δίδεται προς εκμετάλλευση.