Γκρεμίστε τετράγωνα, συμφέρει!

απο ΤΟ ΒΗΜΑ

Ολο και περισσότερους οπαδούς αποκτά η άποψη ότι η Αθήνα μπορεί να ανασάνει με στοχευμένη... κατεδάφιση και προτείνονται πολλές εναλλακτικές λύσεις που βασίζονται σε επιστημονικές μελέτες

ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ |

«Oι μεγάλοι δωρητές στο μέλλον θα είναι εκείνοι που θα γκρεμίζουν και όχι εκείνοι που θα χτίζουν» είχε πει κάποτε ο Γιάννης Τσαρούχης. Πολλοί σήμερα συμφωνούν με την άποψή του και υποστηρίζουν, βασιζόμενοι πλέον σε επιστημονικά δεδομένα, ότι για να αποκτήσει η Αθήνα «ανάσες» πρασίνου πρέπει ναγκρεμιστούν κτίρια ή και ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα. Υπάρχει ωστόσο και η άλλη άποψη:εκείνων που προβληματίζονται με τέτοιου είδους «βίαιες» παρεμβάσεις ή φοβούνται ότι η «σκληρότητα» των αστικών αναπλάσεων μπορεί να δημιουργήσει μια νέα γενιά αστέγων.

ΣΕΝΑΡΙΟ 1Ανάσα με «ανταλλαγή» γης

Ο καταλανός αρχιτέκτονας Χοσέ Αθεμπίγιο (αριστερά) και ο καθηγητής κ. Σπ. Πολλάλης προτείνουν τη μεταφορά πρασίνου από εκεί όπου πλεονάζει προς όπου είναι απαραίτητο

ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ κτιρίων σε υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας και προσφορά αντίστοιχης στέγης σε άλλη περιοχή μπορεί να δώσουν στην πρωτεύουσα τον χώρο που χρειάζεται για να « αναπνεύσει». Η περιοχή του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό, σύμφωνα με τον καταλανό αρχιτέκτονα και πολεοδόμο ΧοσέΑθεμπίγιο αλλά και τονκαθηγητή Πολεοδομικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου του Ηarvard κ. Σπύρο Πολλάλη, θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο σε ένα τέτοιο σενάριο. 

Η βασική σκέψη είναι: «μεταφορά» τμήματος του Ελληνικού εκεί όπου χρειάζονται ελεύθεροι χώροι. «Η απαλλοτρίωση γης στις υποβαθμισμένες περιοχές μπορεί να γίνει με οικονομικούς πόρους από τη χρήση γης στον χώρο του αεροδρομίου» λέει ο κ. Πολλάλης. Στόχος είναι να δημιουργηθούν πολλά μικρά πάρκα-πλατείες διάσπαρτα στην Αθήνα και όχι λίγα μεγάλα πάρκα. «Ο αριθμός τους θα εξαρτηθεί από την οικονομική επιτυχία της ανάπτυξης του χώρου τού πρώην αεροδρομίου» τονίζει ο καθηγητής. 

Το κέντρο της Αθήνας «υποφέρει» από την έντονη κυκλοφοριακή συμφόρηση, την κατάληψη των πεζοδρομίων από τα αυτοκίνητα, την έντονη ηχορρύπανση και την αισθητική ασχήμια. «Η δημιουργία μόνο πρασίνου δεν θα δώσει λύση σε όλα τα προβλήματα. Γι΄ αυτό προτείνουμε την απαλλοτρίωση οικοδομικώντετραγώνων και τη δημιουργία πλατειών με ψηλά δέντρα, αναψυκτήρια και υπόγειους διώροφους χώρους στάθμευσης. Παράλληλα θα φαρδύνουν τα πεζοδρόμια και θα τοποθετηθούν εμπόδια τα οποία δεν θα επιτρέπουν τη στάθμευση. Τα έσοδα από την πώληση των θέσεων πάρκινγκ, κυρίως σε κατοίκους της περιοχής, θακαλύψουν μεγάλο τμήμα του κόστους κατασκευής» επισημαίνει ο κ. Πολλάλης. Η δημιουργία νέων θέσεων στάθμευσης θα συντελέσει στη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης, άρα και στον περιορισμό της ρύπανσης αλλά και του θορύβου. 


ΣΕΝΑΡΙΟ 2Πλατείες με «εργολαβική» παρέμβαση

Ο κ. Δ. Καψιμάλης προτείνει πράσινα τετράγωνα με κατεδάφιση κτιρίων, χωρίς να μεταστεγαστούν σε άλλη περιοχή οι ιδιοκτήτες

ΤΟ ΓΚΡΕΜΙΣΜΑοικοδομικών τετραγώνων και η δημιουργία ελεύθερων χώρων δεν προϋποθέτει απαραίτητα προσφορά στέγης για τους κατοίκους σε άλλη περιοχή. Οπως υποστηρίζει ο πρόεδρος της Ενωσης Κατασκευαστών Κτιρίων Ελλάδας κ. Δ. Καψιμάλης, ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα μπορούν να γκρεμιστούν, να δημιουργηθούν ελεύθεροι χώροι και πάρκα, χωρίς να χρειαστεί οι ένοικοι των κτιρίων που θα κατεδαφιστούν να φύγουν από την περιοχή! 

Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησαν αρχιτέκτονες του γραφείου του, οι ιδιοκτήτες των παλαιών διαμερισμάτων καταβάλλοντας μόνο 500 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο θα αποκτήσουν ένα αντίστοιχο καινούργιο, αντισεισμικό διαμέρισμα, το οποίο όμως θα περιβάλλεται από πάρκο πρασίνου. Απαιτείται ωστόσο και οικονομική επιδότηση από το κράτος ύψους 300-350 ευρώ ανά τετραγωνικό. 

Για παράδειγμα, στην υποβαθμισμένη περιοχή της πλατείας Βικτωρίας η κάλυψη φθάνει στο 85% με συντελεστή δόμησης 3,6. «Η πρόταση είναι να γκρεμιστεί ένα οικοδομικό τετράγωνο, να περιοριστεί η κάλυψη στο 40% και να χτιστεί στο κέντρο του τετραγώνου ένα κτίριο το οποίο θα έχει μεγαλύτερο συντελεστήδόμησης από τον υπάρχοντα. Ετσι θα αυξήσουμε το ύψος του κτιρίου, θα δημιουργήσουμε δύο-τρία υπόγεια γκαράζ και παράλληλα ένα τεράστιο πάρκο» εξηγεί ο κ. Καψιμάλης. Και προσθέτει: «Ολοι κερδίζουν. Οι ιδιοκτήτες ένα νεόδμητο διαμέρισμα, το κράτος μια νέα πόλη και οι κατασκευαστές χρήματα από την εκμετάλλευση των χώρων στάθμευσης και των ισόγειων καταστημάτων». Μια τέτοια παρέμβαση, με αντίστοιχο κόστος, μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις περιοχές του Δήμου Αθηναίων. 

Το όφελος για όλες τις πλευρές, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι πολύ μεγαλύτερο αν γκρεμιστούν ταυτόχρονα τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα. «Η απόσταση μεταξύ των τεσσάρων κτιρίων θα είναι περίπου 70 μέτρα. Μιλάμε για μια τεράστια πλατεία» σημειώνει ο κ. Καψιμάλης. 

ΣΕΝΑΡΙΟ 3Αρκούν τα εγκαταλειμμένα κτίρια

ΑΝΑΣΑ στις υποβαθμισμένες γειτονιές μπορούν να δώσουν και τα χιλιάδες εγκαταλειμμένα κτίρια του κέντρου της Αθήνας, όπως επισημαίνει ο υπεύθυνος του Παρατηρητηρίου Ελευθέρων Χώρων Αττικής, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων στο Πολυτεχνείο Κρήτης κ. Η. Γιαννίρης. Ο καθηγητής θεωρεί ότι κατ΄ αρχάς απαιτείται μια πολιτική εξεύρεσης ελεύθερων χώρων. Πρέπει τα 2,5 τετραγωνικά μέτρα πρασίνου ανά κάτοικο στην Αττική να γίνουν 7-10 τετραγωνικά. «Το γκρέμισμα των εγκαταλειμμένων κτιρίων, εκτός από τα διατηρητέα, θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν χρειάζεται να γκρεμίσουμε ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα» σημειώνει. 

Η κίνηση κατοίκων του 6ου Διαμερίσματος Αθηνών έκανε την περασμένη άνοιξη καταγραφή των κτιρίων του Μεσοπολέμου στην περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Ιουλιανού, Αγίου Μελετίου, Πατησίων και Λιοσίων. Οπως προέκυψε, από τα 375 κτίρια το 30% βρίσκεται σε μέτρια ή κακή κατάσταση. «Πολλά από αυτά δεν έχουν αρχιτεκτονική αξία και μπορούν να γκρεμιστούν, να γίνουν παιδικές χαρές ή μικρά πάρκα. Αλλά και κτίρια που είναι σε καλή ή μέτρια κατάσταση- παλαιά εργοστάσια, αποθήκες κτλ. - είναι εδώ και χρόνια κλειστά και θα μπορούσαν να απαλλοτριωθούν και να αποδοθούν στους πολίτες» λέει ο κ. Γιαννίρης, επισημαίνοντας ότι μπορούν να βρεθούν χρήματα για αυτές τις παρεμβάσεις. Τα πρόστιμα που εισπράττονται για καταπάτηση ελεύθερων χώρων, όπως για στάθμευση σε πεζοδρόμο, για αυθαίρετη δόμηση, τα τέλη τραπεζοκαθισμάτων που «κλέβουν» ελεύθερο χώρο θα μπορούσαν, όπως τονίζει, να πηγαίνουν σε ένα ταμείο για την απόδοση ελεύθερων δημόσιων χώρων. 

Για τον αρχιτέκτονα κ. Μ. Φωτιάδη αποτελείπροϋπόθεση για οποιαδήποτε παρέμβαση ένα γενικό χωροταξικό σχέδιο. Οπως εξηγεί, «ενδέχεται σε μια περιοχή να υπάρχει ένα εγκαταλειμμένο κτίριο, αλλά να μην έχει ανάγκη η γειτονιά από ελεύθερο χώρο. Σε άλλη περιοχή όμως μπορεί να είναι απαραίτητο. Φανταστείτε τι δώρο θα ήταν για την Αθήνα αν κατεδάφιζαν το παλιό 

κτίριο του υπουργείου Παιδείας στη Μητροπόλεως».
Οπως παρατηρεί η αρχιτέκτων-πολεοδόμος δρ Αλκηστις Ρόδη, εντεταλμένη λέκτορας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών, στην Αθήνα παρατηρείται ένα παράδοξο: ενώ το ποσοστό αδόμητου προς δομημένο χώρο είναι ικανοποιητικό συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, δεν δίνεται η αίσθηση επάρκειας δημόσιων χώρων. Οπως εξηγεί, «αυτό δικαιολογείται αφενός γιατίλόγω των πολλών και μικρών οικοδομικών τετραγώνων γίνεται σπατάλη γης σε δρόμους, καιαφετέρουγιατί οι ανοιχτοί χώροι- πλατείες, πεζοδρόμια και ακάλυπτοι χώροι στο εσωτερικό των οικοδομικών τετραγώνων- παραμένουν αφανείς και δυσλειτουργικοί».Ο ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ
Το σκληρό πρόσωπο της αστικής ανάπλασης
«Γίνεται λόγος σήμερα για τη “λύση” του γκρεμίσματος τμημάτων ώστε να βελτιωθεί η υπόλοιπη πόλη. Ενας “ήπιος” βομβαρδισμός, δηλαδή, χωρίς θύματα. Εκ πρώτης όψεως, γιατί όχι... Η ισοπεδωμένη Βαγδάτη είναι το “οικόπεδο του μέλλοντος” για σοβαρές επενδύσεις και όχι μόνο. Ωστόσο η σκληρότητα της αστικής ανάπλασης (γκρέμισμαανοικοδόμηση) άφησε πίσω της στις ΗΠΑ αναρίθμητους αστέγους» λέει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Αρχιτεκτόνων κ. Ευ. Λυρούδιας.
Με την αποζημίωση που λαμβάνουν οι κάτοικοι του προς κατεδάφιση κτιρίου, όπως επισημαίνει, σπανίως μπορούν να αγοράσουν κατοικία και να εγκατασταθούν σε άλλη περιοχή. Και καταλήγει: «Τελικά το κόστος των κατεδαφίσεων θα μεταφερθεί στους νέους πλούσιους κατοίκους της περιοχής. Ετσι έρχεται η “πρόοδος” και προκαλεί μια βίαιη αλλαγή στον κοινωνικό χάρτη της περιοχής. Τέτοιες μεταβολές στην πόλη καλό είναι να μελετώνται από ειδικούς, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι κοινωνικές εντάσεις και οι επενδύσεις να αποδίδουν καλύτερα».
Λιγότερο τσιμέντο, περισσότερη δροσιά

Το γκρέμισμα δεν επαρκεί, υποστηρίζει ο καθηγητής κ. Μ. Σανταμούρης, αν δεν γίνουν πιο «πράσινα» και τα υπάρχοντα κτίρια

Η θερμοχωρητικότητα του τσιμέντου και της ασφάλτου είναι τεράστια. Κατά τη διάρκεια της ημέρας συλλέγουν θερμότητα και την εκπέμπουν τη νύχτα. Δεν είναι τυχαίο, όπως αναφέρει ο αναπληρωτής καθηγητής Περιβάλλοντος του ΕΜΠ κ. Κ. Χατζημπίρος, ότι σε πυκνοδομημένες περιοχές της Αθήνας, όπως το Περιστέρι ή η Κυψέλη, η νυχτερινή θερμοκρασία μπορεί να φθάσει έως και 10 βαθμούς πάνω από τις φυσιολογικές τιμές. Ο καθηγητής επιμένει ότι η ελληνική πρωτεύουσα έχει άμεση ανάγκη από πράσινο και το γκρέμισμα οικοδομικών τετραγώνων μπορεί να δώσει λύση. «Με πέντε-έξι μικρά πάρκα του ενός στρέμματος θα μπορούσε η Κυψέλη να γίνει βιώσιμη γειτονιά» αναφέρει. Από την πλευρά του, ο καθηγητής κ. Μ. Σανταμούρης, υπεύθυνος της Ομάδας Φυσικής Κτιριακού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, θεωρεί ότι το γκρέμισμα μικρών οικοδομικών τετραγώνων ωφελεί το μικροκλίμα της πόλης σε ελάχιστο βαθμό, όταν τα γειτονικά κτίρια παραμένουν χωρίς βιοκλιματικές επεμβάσεις. «Η λύση μπορεί να έρθει μόνο μέσα από το “πρασίνισμα” του υπάρχοντος κτιριακού δυναμικού» επισημαίνει ο καθηγητής. Με άλλα λόγια, πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις για εξοικονόμηση ενέργειας και μετατροπές για να αποκτήσουν πράσινες ταράτσες ή προσόψεις. «Παράλληλα πρέπει να βελτιωθεί ο αστικός χώρος με τη χρήση κατάλληλων υλικών σε πεζοδρόμια και άσφαλτο, με σκιάσεις στους δρόμους, με φύτευση δέντρων κτλ. Το καλοκαίρι στην Αθήνα η μέση θερμοκρασία μπορεί να μειωθεί έως και 3,5 βαθμούς Κελσίου αν γίνει εκτεταμένη χρήση ψυχρών υλικών. Ο αστικός χώρος βελτιώνεται μόνο με ολιστική αντιμετώπιση. Μπορεί το γκρέμισμα ενός οικοδομικού τετραγώνου να προσφέρει ελεύθερο χώρο και να αναβαθμίσει αισθητικά μια γειτονιά, ωστόσο δεν βοηθά το κλίμα. Θα πρέπει να γκρεμιστούν περίπου 200 οικοδομικά τετράγωνα στο κέντρο της Αθήνας για να έχουμε αποτέλεσμα». 

Περιορισμός ΙΧ και πεζοδρομήσεις

Λίγα αυτοκίνητα και πεζοδρομήσεις για να βελτιωθεί το μικροκλίμα, προτείνει ο συγκοινωνιολόγος κ. Π. Παπαδάκος

Αν λείψουν ορισμένοι δρόμοι, η κίνηση των αυτοκινήτων μπορεί να είναι καλύτερη. Αντίθετα, όπως τονίζει ο συγκοινωνιολόγος κ. Π.Παπαδάκος, η δημιουργία νέων οδικών αρτηριών και χώρων στάθμευσης επιδεινώνει την κυκλοφορία διότι ενισχύει τη χρήση του αυτοκινήτου. Οπως σημειώνει ο ίδιος, με πεζοδρομήσεις εντός του κέντρου της Αθήνας και προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς περιορίζεται η χρήση του ΙΧ, αυξάνονται οι ελεύθεροι χώροι και βελτιώνεται το μικροκλίμα. Αντίστοιχες παρεμβάσεις σε πόλεις του εξωτερικού έδειξαν πτώση της θερινής θερμοκρασίας ως και 3 βαθμούς Κελσίου. Ο κ. Παπαδάκος επισημαίνει ωστόσο ότι πρέπει οι παρεμβάσεις να μελετηθούν σωστά ώστε να έχουμε το επιδιωκόμενο όφελος.