απο omogeneia.ana-mpa
Διασχίζοντας την πύλη 8 του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, το τρένο σταμάτησε με ένα δυνατό τράνταγμα ανάμεσα στον τριώροφο στάβλο του Μεσοπολέμου και ένα μικρό κτίσμα, με την επιγραφή "Βασίλειον της Ελλάδας-ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ".
Με το που ακούστηκε το σφύριγμά του, μέσα από το καφενείο και τους στάβλους πετάχτηκαν οι άντρες για να πιάσουν δουλειά: έμποροι και αγοραστές, κτηνίατροι, τελωνειακοί και φορτωτές, κυρίως Έλληνες, αλλά και κάποιοι ξένοι, έτοιμοι να φορτώσουν και να ξεφορτώσουν ζώα στο τρένο, να διαπραγματευτούν τιμές ανά "κεφάλι", να εξετάσουν για αρρώστιες τα ζωντανά και να τα ταΐσουν.
Το "ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ ΟΛΘ" -ΟΛΘ από τα αρχικά του Οργανισμού Λιμένος- ήταν ταπεινό ως κτίριο. Όμως, λειτουργούσε σαν ένα ιδιόμορφο "χρηματιστήριο", όπου ανάμεσα σε ρακές, ρετσίνες και, που και που, τηγανιές "στο πόδι", παραγωγοί και έμποροι συζητούσαν για τιμές και αποδόσεις. Η εικόνα αυτή, γεμάτη ζωή και φωνές, ανήκει στο παρελθόν.
Σήμερα, το συγκρότημα των στάβλων, που βρίσκεται μεταξύ της 2ης και της 3ης προβλήτας, είναι σιωπηλό και έρημο. Τα πέντε κτίριά του, χτισμένα μεταξύ 1926 και 1929 εντός της Ελευθέρας Ζώνης, παραμένουν στη θέση τους, αλλά μόνο ως επιβλητικό κατάλοιπο μιας άλλης εποχής, σε ένα λιμάνι που εκσυγχρονίζεται και αλλάζει μέρα με την ημέρα.
"Το τρένο δεν περνάει πια από εδώ"
Η Πύλη 8 από όπου περνούσε το τρένο, είναι κλειστή με λουκέτο, όπως και η σιδερένια πόρτα, που οδηγεί στους στάβλους από το εσωτερικό του λιμανιού. Τα μόνα ζωντανά στην περιοχή είναι τα αδέσποτα σκυλιά που οι άνθρωποι του λιμανιού προστατεύουν και φροντίζουν. Οι στάβλοι παρουσιάζουν εικόνα εγκατάλειψης, αν και βρίσκονται λίγες εκατοντάδες μέτρα δεξιότερα από το πρόσφατα ανακαινισμένο και φρεσκοβαμμένο κτίριο του Κεντρικού Λιμεναρχείου Θεσσαλονίκης.
Αρχής γενομένης από τη δεκαετία του '70, η χρησιμότητά τους άρχισε να φθίνει: τα ζώα δεν έφταναν πλέον ζωντανά στο λιμάνι, αφού τοποθετούνταν απευθείας σφαγιασμένα στα κοντέινερς. Το τρένο (η ειδική σιδηροδρομική γραμμή, μήκους 175 μέτρων κατασκευάστηκε το 1928) δεν περνούσε πια από 'κει. Οι στάβλοι ερήμωσαν εντελώς στα χρόνια που ακολούθησαν.
Ακόμη και σήμερα, όμως, όταν κοιτάζεις αυτά τα κτίρια με την αξιόλογη αρχιτεκτονική, νιώθεις δέος και διαισθάνεσαι την ιστορία. Κι όσο περίεργο κι αν ακούγεται, μια αδιόρατη μυρωδιά, που μαρτυρεί την τελευταία χρήση τους, θαρρείς και είναι ακόμη παρούσα. Τα ξύλα στις οροφές τους μοιάζουν άθιχτα και τα φουρούσια μαρτυρούν μέχρι σήμερα τη μαεστρία των μαστόρων που τα κατασκεύασαν δεκαετίες πριν.
Γι΄αυτό άλλωστε, το Υπουργείο Πολιτισμού έχει κηρύξει τα κτίρια προστατευόμενα και διατηρητέα. Κάποτε είχε συζητηθεί η αξιοποίησή τους, π.χ. για χρήσεις πολιτισμού, αλλά τελικά δεν προχώρησε.
"Το κτίριο των στάβλων έχει χαρακτηρισθεί ως νεότερο μνημείο και για το λόγο αυτό απαιτείται η χρήση του να γίνει με απόλυτο σεβασμό στην ιστορικότητα του. Δυστυχώς στην κατεύθυνση αυτή δεν υπάρχουν προτάσεις, που να συνδέουν το κόστος αποκατάστασης με την ήπια χρήση του. Ο λιμένας παραμένει ανοιχτός σε τέτοιου είδους προτάσεις" επισήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΛΘ Στέλιος Αγγελούδης.
Επίτευγμα τεχνικής για την εποχή
Η καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Βίλμα Χαστάογλου-Μαρτινίδη εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι το πρώτο κτίριο των στάβλων -οι οποίοι αποτέλεσαν σημαντικότατο κέντρο συναλλαγών και εμπορίας ζώων- κατασκευάστηκε το 1926 με σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα και θεωρήθηκε επίτευγμα λειτουργικότητας και τεχνικής για την εποχή του.
Πρόκειται για τριώροφο κτίσμα, με χωρητικότητα 150 μεγάλων και 1600 μικρών ζώων, η μορφολογία του οποίου παραπέμπει στα αμερικανικά πρότυπα. Το κτίριο διέθετε πλήρη λειτουργικό εξοπλισμό με ηλεκτροκίνηση, υδραυλικά συστήματα και κλίσεις απορροής.
Όταν το είδαμε ως επισκέπτες, εντύπωση μας έκαναν οι μεγάλες "καμινάδες" του, που όπως μας εξήγησε ο μηχανικός του ΟΛΘ που μας συνόδευε, δεν είναι καμινάδες, αλλά αεραγωγοί, που χρησιμοποιούνταν και για τροφοδοσία των στάβλων με ζωοτροφές (οι εργάτες διοχέτευαν τις ζωοτροφές από ψηλά και αυτές έπεφταν προς τα κάτω, τροφοδοτώντας όλους τους ορόφους).
Ταυτόχρονα με τον μεγάλο στάβλο, κατασκευάστηκε και ο μονώροφος των χοίρων, χωρητικότητας 320 ζώων, ενώ ακολούθησαν άλλα δύο κτίρια, το 1928, με χωρητικότητα 200 μεγάλων και 1600 μικρών ζώων. Το πέμπτο κτίριο, ίδιας χωρητικότητας και επιφάνειας 1.200 τμ, ανεγέρθη το 1929, ενώ ένα έκτο, που επρόκειτο να κατασκευαστεί τον ίδιο χρόνο, δεν σώζεται.Τα στοιχεία για το συγκρότημα προέρχονται από το ερευνητικό πρόγραμμα "'Ενταξη του α' και β' προβλήτα του λιμένα Θεσσαλονίκης στον αστικό ιστό" (ομάδα Α.Βασιλειάδης, Α.Παπάζογλου, Γ.Παπακώστας, Ν.Παπαμίχος, Α.Πασχαλίδης, Ε.Σταύρακα, Β.Χαστάογλου), που εκπονήθηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά και από πρόσφατη περαιτέρω προσωπική έρευνα της κας Χαστάογλου.
Εκατό κτίρια, αξίας 41 εκατ. ευρώ και πλάνο αξιοποίησης εντός του 2012
Όπως σημείωσε μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής Μελετών και Κατασκευής Έργων ΟΛΘ ΑΕ, Σάββας Σισμάνης, το κτίριο των στάβλων είναι ένα μόνο από τα 100 κτίρια (εξαιρούνται μεταλλικές αποθήκες και υπόστεγα), που βρίσκονται εντός του λιμανιού, συνολικού (δομημένου) εμβαδού 60.500 τμ. Σύμφωνα με τον κ.Σισμάνη, το συνολικό εμβαδόν δόμησης των στάβλων είναι 5.220 τ.μ, ενώ η συνολική έκταση του περιφραγμένου χώρου είναι περίπου 19.000 τ.μ.
Ανάμεσα σε αυτά τα 100 κτίρια, η αξία των οποίων (κτηρίων και εγκαταστάσεων υποδομής ΟΛΘ) έχει αποτιμηθεί -σύμφωνα με σχετική μελέτη- στα περίπου 41 εκατ. ευρώ, υπάρχουν αρχιτεκτονικά "διαμάντια", άλλα κηρυγμένα ως διατηρητέα και άλλα όχι, άλλα αναπαλαιωμένα -όπως οι πέντε αποθήκες της πρώτης προβλήτας, που χρονολογούνται από το 1904 και σήμερα στεγάζουν άλλες χρήσεις και άλλα όχι (όπως οι στάβλοι, αλλά και το επιβλητικό -ακόμη και μέσα στη φθορά του- κτίριο του επιβατικού σταθμού).
Κατά τον κ.Αγγελούδη, μέσα στο 2012, το σχέδιο αξιοποίησης ακίνητων της ΟΛΘ ΑΕ θα αναλάβει να επεξεργαστεί, έπειτα από διαγωνισμό, ο σύμβουλος αξιοποίησης του real estate, ο οποίος θα καταρτίσει πλάνο για ανταποδοτικές επενδύσεις σε όλα τα κτίρια του λιμανιού.
Το παλιό λιμάνι: Ένας αρχιτεκτονικός θησαυρός
Tην εποχή που κατασκευάστηκε το παλιό λιμάνι της Θεσσαλονίκης η πόλη ήταν πολύ διαφορετική -και όχι ακόμη ελεύθερη. Το τεχνητό λιμάνι με τους δύο προβλήτες και τη νηοδόχο κατασκευάστηκε μεταξύ 1896 και 1904 από την Οθωμανική Εταιρεία Λιμένος Θεσσαλονίκης (Societe Anonyme Ottomane du Port de Salonique) του εργολήπτη Edmond Bartissol, γνωστού για την πολυσχιδή επιχειρηματική του δραστηριότητα στη Μεσόγειο και τη νότια Αμερική. Δημιουργήθηκε σύμφωνα με γαλλικά πρότυπα και τεχνολογία, σε σημαντική επιχωμάτωση πάνω στη θάλασσα.
Στον χερσαίο χώρο, σημειώνει η κα Χαστάογλου, σώζεται η γνωστή ενότητα παλιών αποθηκών, κατασκευασμένων από πέτρα και τούβλα, με την παραδοσιακή βιομηχανική μορφολογία του 19ου αιώνα. Επίσης, διασώζεται ένας αριθμός νεώτερων κτηρίων, που ανεγέρθηκαν στη δεκαετία του 1920-30.
Το 1994, το παλιό τμήμα του λιμανιού εντάχθηκε στα όρια του ιστορικού τόπου που θεσπίστηκε για το ιστορικό κέντρο της πόλης. Οι προαναφερθείσες πέντε αποθήκες του πρώτου προβλήτα κηρύχθηκαν διατηρητέες το 1997, ενώ το λοιπό χερσαίο ιστορικό κτηριακό απόθεμα χαρακτηρίστηκε μετά το 2000.
Το 1995, ο πρώτος προβλήτας, με τις πέντε αποθήκες, αναπλάστηκε από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης-Θεσσαλονίκη 1997 και τα ανακαινισμένα κτίρια στεγάζουν σήμερα πολιτιστικές δραστηριότητες μητροπολιτικού επιπέδου, όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου.Τα στοιχεία για το συγκρότημα προέρχονται από το ερευνητικό πρόγραμμα "'Ενταξη του α' και β' προβλήτα του λιμένα Θεσσαλονίκης στον αστικό ιστό" (ομάδα Α.Βασιλειάδης, Α.Παπάζογλου, Γ.Παπακώστας, Ν.Παπαμίχος, Α.Πασχαλίδης, Ε.Σταύρακα, Β.Χαστάογλου), που εκπονήθηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά και από πρόσφατη περαιτέρω προσωπική έρευνα της κας Χαστάογλου.
Εκατό κτίρια, αξίας 41 εκατ. ευρώ και πλάνο αξιοποίησης εντός του 2012
Όπως σημείωσε μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής Μελετών και Κατασκευής Έργων ΟΛΘ ΑΕ, Σάββας Σισμάνης, το κτίριο των στάβλων είναι ένα μόνο από τα 100 κτίρια (εξαιρούνται μεταλλικές αποθήκες και υπόστεγα), που βρίσκονται εντός του λιμανιού, συνολικού (δομημένου) εμβαδού 60.500 τμ. Σύμφωνα με τον κ.Σισμάνη, το συνολικό εμβαδόν δόμησης των στάβλων είναι 5.220 τ.μ, ενώ η συνολική έκταση του περιφραγμένου χώρου είναι περίπου 19.000 τ.μ.
Ανάμεσα σε αυτά τα 100 κτίρια, η αξία των οποίων (κτηρίων και εγκαταστάσεων υποδομής ΟΛΘ) έχει αποτιμηθεί -σύμφωνα με σχετική μελέτη- στα περίπου 41 εκατ. ευρώ, υπάρχουν αρχιτεκτονικά "διαμάντια", άλλα κηρυγμένα ως διατηρητέα και άλλα όχι, άλλα αναπαλαιωμένα -όπως οι πέντε αποθήκες της πρώτης προβλήτας, που χρονολογούνται από το 1904 και σήμερα στεγάζουν άλλες χρήσεις και άλλα όχι (όπως οι στάβλοι, αλλά και το επιβλητικό -ακόμη και μέσα στη φθορά του- κτίριο του επιβατικού σταθμού).
Κατά τον κ.Αγγελούδη, μέσα στο 2012, το σχέδιο αξιοποίησης ακίνητων της ΟΛΘ ΑΕ θα αναλάβει να επεξεργαστεί, έπειτα από διαγωνισμό, ο σύμβουλος αξιοποίησης του real estate, ο οποίος θα καταρτίσει πλάνο για ανταποδοτικές επενδύσεις σε όλα τα κτίρια του λιμανιού.
Το παλιό λιμάνι: Ένας αρχιτεκτονικός θησαυρός
Tην εποχή που κατασκευάστηκε το παλιό λιμάνι της Θεσσαλονίκης η πόλη ήταν πολύ διαφορετική -και όχι ακόμη ελεύθερη. Το τεχνητό λιμάνι με τους δύο προβλήτες και τη νηοδόχο κατασκευάστηκε μεταξύ 1896 και 1904 από την Οθωμανική Εταιρεία Λιμένος Θεσσαλονίκης (Societe Anonyme Ottomane du Port de Salonique) του εργολήπτη Edmond Bartissol, γνωστού για την πολυσχιδή επιχειρηματική του δραστηριότητα στη Μεσόγειο και τη νότια Αμερική. Δημιουργήθηκε σύμφωνα με γαλλικά πρότυπα και τεχνολογία, σε σημαντική επιχωμάτωση πάνω στη θάλασσα.
Στον χερσαίο χώρο, σημειώνει η κα Χαστάογλου, σώζεται η γνωστή ενότητα παλιών αποθηκών, κατασκευασμένων από πέτρα και τούβλα, με την παραδοσιακή βιομηχανική μορφολογία του 19ου αιώνα. Επίσης, διασώζεται ένας αριθμός νεώτερων κτηρίων, που ανεγέρθηκαν στη δεκαετία του 1920-30.
Το 1994, το παλιό τμήμα του λιμανιού εντάχθηκε στα όρια του ιστορικού τόπου που θεσπίστηκε για το ιστορικό κέντρο της πόλης. Οι προαναφερθείσες πέντε αποθήκες του πρώτου προβλήτα κηρύχθηκαν διατηρητέες το 1997, ενώ το λοιπό χερσαίο ιστορικό κτηριακό απόθεμα χαρακτηρίστηκε μετά το 2000.
Το 1995, ο πρώτος προβλήτας, με τις πέντε αποθήκες, αναπλάστηκε από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης-Θεσσαλονίκη 1997 και τα ανακαινισμένα κτίρια στεγάζουν σήμερα πολιτιστικές δραστηριότητες μητροπολιτικού επιπέδου, όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου.Το αποταμιευτήριο της Τράπεζας Αττικής, η παρ' ολίγον έδρα της Παρευξείνιας και τα παλιά ψυγεία
Άλλα ενδιαφέροντα κτίσματα στη χερσαία ζώνη του λιμανιού είναι το κτίριο του παλιού τελωνείου και εκείνο της Ελευθέρας Ζώνης του 1906 (έχει καταστραφεί ο όροφος), η Αποθήκη 10, η μεγαλύτερη με εσωτερικό ελεύθερο χώρο (κατασκευάστηκε το 1909), η "9", που αποτέλεσε αποταμιευτήριο της Τραπέζης Αθηνών (ανεγέρθηκε μετά το 1917), το τετραώροφο κτίριο της Προνομιούχου Ανωνύμου Εταιρείας Γενικών Αποθηκών Ελλάδος (ΠΑΕΓΑ) το οποίο, κατασκευάστηκε το 1926 από την εταιρεία ΤΕΚΤΩΝ (σ.σ. σε αυτό προβλεπόταν κάποια στιγμή να εγκατασταθεί το "στρατηγείο" της διακρατικής Παρευξείνιας Τράπεζας κάτι που τελικά δεν συνέβη), τα χτισμένα το 1936 "Παλιά Ψυγεία" και το Λιμεναρχείο (1938).
Το αναξιοποίητο "κόσμημα" του παλιού Τελωνείου...
Βρίσκεται πάνω στην πρώτη νηοδόχο και ξεχωρίζει για τη μορφή και το μέγεθός του, με μήκος 200 μ. και πλάτος 25 μ. και εμβαδόν 12.000 τ.μ. Ο λόγος για το εντυπωσιακότατο κτίριο του παλιού τελωνείου, που ανεγέρθη με παραγγελία του Οθωμανού υπουργού οικονομικών Μεχμέτ Τζαβίντ μπέη, γνωστού Ντονμέ από τη Θεσσαλονίκη και μέλους του Κομιτάτου Ένωσις και Πρόοδος.
Σχεδιάστηκε το 1908 από τον λεβαντίνο αρχιτέκτονα Alexandre Vallaury και αποτελεί αντίγραφο του τελωνείου του Σίρκετζι στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο κατεδαφίστηκε στη δεκαετία του 1960 για τη διάνοιξη παραλιακής λεωφόρου. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου ακολουθεί νέο-αναγεννησιακό ύφος και οργανώνεται σε τριώροφο κεντρικό τμήμα γραφείων και διώροφες πτέρυγες με αποθηκευτικούς χώρους.
Καινοτόμα στοιχεία του κτίσματος είναι, σύμφωνα με την κα Χαστάογλου, οι κολοσσιαίες διαστάσεις του και η κατασκευή του εξ ολοκλήρου από οπλισμένο σκυρόδεμα με ειδικές απαιτήσεις θεμελίωσης (σύστημα compressol). Η στατική μελέτη του κτιρίου έγινε από τη διάσημη παρισινή φίρμα "Bureau Hennebique", κατόχου της ευρεσιτεχνίας του μπετόν αρμέ. Η εργολαβία ανατέθηκε στον μηχανικό Ελί Μοδιάνο, εξουσιοδοτημένο αντιπρόσωπο του Hennebique στη Θεσσαλονίκη. Ο θεμέλιος λίθος τοποθετήθηκε τον Αύγουστο του 1910 και το έργο ολοκληρώθηκε το 1912.
Υπέστη σημαντικές φθορές κατά τους βομβαρδισμούς του λιμανιού το 1944 και επισκευάστηκε μετά το 1945. Κηρύχθηκε διατηρητέο το 1977 και στέγασε κατά καιρούς διάφορες λιμενικές υπηρεσίες. Η τυπολογία του κεντρικού τμήματος έχει αλλοιωθεί σημαντικά από την κατασκευή επιμέρους μικρών χώρων, γραφειακών και αποθηκευτικών. Σήμερα, το ισόγειο τμήμα της ανατολικής πτέρυγας φιλοξενεί τον Επιβατικό Σταθμό του λιμανιού.
... που τελεί εν αναμονή
"Για αυτό το εμβληματικό κτίσμα, η ΟΛΘ ΑΕ, με τον δήμο Θεσσαλονίκης και το Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο έχει ζητήσει να της παραχωρηθεί η χρήση, προκειμένου να ανακαινιστεί η όψη του, η οποία συνδέεται με τη γενικότερη εικόνα του λιμανιού, καθότι βρίσκεται στην είσοδό του. Στόχος είναι να προχωρήσουμε σε επεμβάσεις στο ισόγειο τμήμα του, που αποτελεί φυσικό χώρο υποδοχής των επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια και να αξιοποιηθεί ο υπόλοιπος χώρος με ιδιωτικές επενδύσεις. Δυστυχώς, μέχρι τώρα οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών δεν έχουν δρομολογήσει τη λύση που θέλουμε" υπογράμμισε ο κ.Αγγελούδης.
Ο κ.Αγγελούδης διευκρίνισε, τέλος, ότι κανένα (άλλο) από τα ακίνητα της ΟΛΘ ΑΕ δεν επηρεάζεται από το Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Υπηρεσίας του δημοσίου, καθότι η χρήση αυτών ανήκει στην ΟΛΘ ΑΕ και επομένως η αξιοποίησής τους σχετίζεται με την αξιοποίηση όλων των ακινήτων που τής ανήκουν, ως ΑΕ εισηγμένης στο χρηματιστήριο._
Αλεξάνδρα Γούτα
Φωτο: Το 1911, το παλιό τελωνείο, όπως διακρίνεται στη φωτογραφία αυτή από το αρχείο της αρχείο της Βίλμας Χαστάογλου, καθηγήτριας ΑΠΘ, βρισκόταν ακόμη "στα μπετά". Σήμερα, το κτίριο, που ανήκει στο υπουργείο Οικονομικών, βρίσκεται σε κακή κατάσταση, καθώς το λιμάνι δεν μπορεί να αναλάβει την αναπαλαίωσή του, καθώς δεν του έχει παραχωρηθεί
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
άφησε το σχόλιο σου