Το «Εμπορικόν» και οι κύκλοι της Ιστορίας

απ'ο την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Το παλαιό ξενοδοχείο ετοιμάζεται για μια νέα εποχή, ενώ η οδός Αιόλου αλλάζει όψηΤου Δημητρη Ρηγοπουλου Το παλαιό ξενοδοχείο της οδού Αιόλου 27 δεν συγκαταλέγεται στα «αριστουργήματα» της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Στα «νιάτα» του υπήρξε ένα από τα πολλά καλά κτίρια που χτίζονταν στους ασχημάτιστους ακόμα δρόμους της άγουρης πρωτεύουσας. Αλήθεια, πόσοι θα το θυμόμασταν σήμερα αν η μοίρα είχε σταθεί πιο σκληρή μαζί του, όπως συνέβη με πάμπολλα αριστουργήματα της προπολεμικής παραγωγής που χάθηκαν οριστικά στα χρόνια της ανοικοδόμησης; Η σημασία του ξενοδοχείου «Εμπορικόν» δεν είναι αποκλειστικά αρχιτεκτονική. Αν είχε κατεδαφιστεί, θα χάναμε ένα εξαιρετικό τεκμήριο της οικονομικής άνθησης που γνώρισε η οδός Αιόλου τον 19ο αιώνα. Ο δρόμος χαράχθηκε το 1835 και ήδη το 1850 είναι ένας σημαντικός εμπορικός άξονας, γεμάτος από καταστήματα, καφενεία, ξενοδοχεία και δημόσιες υπηρεσίες. Μια συναρπαστική εικόνα του δρόμου μάς δίνει η Ρόζα φον Γκέρολντ, εύπορη και κοσμική κυρία της Βιέννης του 19ου αιώνα η οποία επισκέφθηκε την Αθήνα το 1883: «Εδώ η κίνηση είναι ακόμη ζωηρότερη, πραγματική φουσκοθαλασσιά, κάθονται και στέκονται όρθιοι μπροστά από τα καφενεδάκια τόσοι πολλοί παρδαλά ντυμένοι άνδρες και μιλούν και καπνίζουν, που νομίζει κανείς πως πρόκειται για εθνοσυνέλευση. Και όμως, είναι μόνο η ώρα της ανάπαυσης, μετά το κλείσιμο των μαγαζιών, και της ακατάσχετης φλυαρίας (...). Παντού και πάλι τα καταστήματα με τα ζαχαρωτά, τα καροτσάκια με τα βουνά των πορτοκαλιών (...). Μετά τη θορυβώδη οδό Αιόλου, είδαμε ήσυχους στενούς δρόμους όπου υπάρχουν ακόμη πολλά σπίτια από την εποχή της τουρκοκρατίας, δηλαδή στρογγυλοί ή τετράγωνοι τοίχοι χωρίς παράθυρα, σκεπασμένοι με τρούλους. Εχει κανείς την εντύπωση πως βρίσκεται στην Ιερουσαλήμ». Σε αυτό το κοινωνικό και οικονομικό κλίμα ανεγείρεται και το ξενοδοχείο «Εμπορικόν» στο γύρισμα του περασμένου αιώνα. Εδώ, εξάλλου, στην οδό Αιόλου, ανοίγει το 1832 το πρώτο ξενοδοχείο ύπνου και φαγητού της ρημαγμένης πόλης, το «Ξενοδοχείον της Ευρώπης», που διηύθυνε ένα ζευγάρι Ιταλών, οι Καζάλι, και αργότερα μετονομάστηκε σε «Hotel Royal». Αν υπήρχε το tripadvisor τη δεκαετία του 1830, ο περιηγητής Edmont About θα σημείωνε: «Οι παραγγελιοδόχοι, οι μικροϋπάλληλοι και όλοι εκείνοι που θέλουν να ζήσουν με οικονομία, χωρίς να πολυνοιάζονται για την καθαριότητα, πάνε και μένουν στο “Ξενοδοχείον της Ευρώπης”… Μια μέρα που έκανα την απρονοησία να πάω να δω έναν από τους ενοίκους του ξενοδοχείου, είχα τη θλιβερή τύχη να δω τον ξενοδόχο να τσακώνεται με τη γυναίκα του, που φώναζε ονομαστικά όλους τους ενοίκους σε βοήθειά της». Ανατολή και Δύση Το 1835 ανοίγει το ξενοδοχείο «Αίολος». Η σχετική ανακοίνωση στον Τύπο αναφέρει: «Υπό το όνομα Αίολος ανοίγεται ξενοδοχείον εν Αθήναις, πλησίον της πλατείας του Πλατάνου και της Πνυκός. Εις το ξενοδοχείον τούτο δίδονται δωμάτια εφωδιασμένα με κραββάτους και έπιπλα ευρωπαϊκά, πωλούνται δε διαφόρων ειδών οίνοι της Ευρώπης και άλλα διάφορα οινοπνευματώδη ποτά. Δίδεται πρόγευμα με τζάι και διάφορα άλλα ξηρά βρώματα. Τα φαγητά της τραπέζης γίνονται και κατά τον ευρωπαϊκόν και κατά τον τουρκικόν τρόπον, αι δε τράπεζαι είναι εις πάσαν ώραν έτοιμαι. Τα πάντα δίδονται εις μετρίας τιμάς». H Aιόλου «παλεύει» (όπως άλλωστε και όλη η πόλη) να αποκτήσει ευρωπαϊκή όψη, κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο. Η «Εφημερίς» σε μια γλαφυρή της τοποθέτηση το 1891 θέτει το θέμα: «Η συγκέντρωσις του πλήθους γίνεται κατά δεύτερον λόγον εις τας οδούς του Αιόλου και της Αθηνάς. Αι οδοί αυταί δεν απέβαλον εισέτι ολοτελώς τον χρωματισμόν εμπορικών οδών ανατολικής πόλεως. Ολα αυτά, τα έξωθεν των θυρών κρεμάμενα αντικείμενα, προδίδουσιν τας ανατολικάς συνηθείας των πραγματευτάδων, οίτινες εκθέτουσιν έξωθεν της θύρας των ό,τι εκλεκτόν έχει ένδον το κατάστημά των...». Σήμερα, σε ακόμα έναν κύκλο της ιστορίας των πόλεων, η οδός Αιόλου ξαναγίνεται «της μόδας». Η γενναία αποκατάσταση του «Εμπορικόν» και η μετατροπή του σε ξενοδοχείο-μπουτίκ με 12 δωμάτια είναι ένα από εκείνα τα «μικρά» γεγονότα στην ιστορία των δρόμων των πόλεων που σηματοδοτούν κάτι περισσότερο. Ηδη στο ισόγειο λειτουργούν το καφέ και το εστιατόριο, που μαζί με τα νέα καταστήματα στην ευρύτερη πλατεία Αγίας Ειρήνης μάς προετοιμάζουν για τη νέα - παλιά ταυτότητα του δρόμου. Σε δύο χρόνια από σήμερα η οδός Αιόλου θα είναι ένας άλλος δρόμος.